آنچه در اين شماره از نظر خوانندگان گرامى مى‏گذرد، گفتارى در باره رفتار زنان شايسته و چگونگى روابط آنها با همسرانشان است و بخش دوم از مباحث مربوط به ويژگيهاى زن نمونه از نگاه وحى را تشكيل مى‏دهد.
تشكيل زندگى مشترك ميان زنان و مردان و به موازات آن حفظ پيوند زناشويى، پيشينه‏اى به درازاى تاريخ آفرينش انسان دارد; بگونه‏اى كه در عصر حاضر هم - مسايل مربوط به زناشويى - از جايگاه ويژه‏اى برخوردار است زيرا ازدواج، از نيازهاى ضرورى بشر، و جدايى از تلخترين مسايل زندگى انسان به شمار مى‏آيد.
از اين‏رو قرآن كريم براى حفظ كانون خانواده، اصولى را ارائه كرده و رعايت آن را به همه مردان و زنان توصيه فرموده است. پنج مورد از اين اصول به زنان اختصاص داده شده است. و زن نمونه از ديدگاه وحى، كسى است كه اين اصول را در زندگى مشترك به كار بندد و آن را مبناى روابط خود با همسرش قرار دهد.

حسن ظن به همسر نخستين خشت‏بناى صلح و صفاى خانواده و اساس زندگى مشترك است. چنانكه بدگمانى بستر اصلى نزاعها و عامل بروز اختلافهاى خانوادگى است. بر همين اساس قرآن كريم زنان و مردانى را كه تهمتهاى وارد شده به همسرانشان را بدون دستيابى به مدرك كافى پذيرفته و به آنان بدگمان مى‏شوند، با لحنى سرزنش‏آميز و هشداردهنده مخاطب قرار داده و نمونه‏اى از بدگمانى را در ضمن واقعه‏اى كه به «حديث افك‏» شهرت يافته است، بيان مى‏كند.
«ان الذين جاؤوا بالافك عصبة منكم لا تحسبوه شرا لكم بل هو خيرا لكم لكل امرى منهم ما اكتسب من الاثم و الذى تولى كبره منهم له عذاب عظيم. لولا اذ سمعتموه ظن المؤمنون و المؤمنت‏بانفسهم خيرا و قالوا هذا افك مبين.»
كسانى كه دروغ بزرگ - اتهام كار زشت‏به يكى از همسران پيامبر - را آورده‏اند، گروهى همدست از شمايند. آن را براى خود شر مپنداريد، چه براى شما خير است. براى هر فردى از آنان - دروغگويان - چيزى [كيفر گناه] است كه مرتكب شده است و آن كس از آنان كه سهم بزرگتر آن [دروغ] را پذيرفت، عذابى بزرگ دارد. چرا آنگاه كه آن را شنيديد مردان و زنان مؤمن به خودشان گمان نيك نبردند و نگفتند: اين دروغى آشكار است.
خداوند در (آيه 12) سوره نور از زنان و مردان مؤمن خواسته است كه نه تنها پذيراى تهمتهاى بى‏دليل ديگران در باره همسرانشان نباشند بلكه از همسران خود دفاع كرده و آن تهمتها را تكذيب كنند، بر اين اساس، از نظر قرآن كريم زن نمونه كسى است كه بناى روابط زناشويى ميان خود و همسرش را بر حس ظن قرار دهد.

زندگى مشترك مقتضى حقوق متقابل ميان آنان است. تجربه اين حقيقت را به اثبات رسانده است كه هر گاه زنان و مردان در زندگى زناشويى خويش، حقوق مشترك ميان خود را رعايت كرده‏اند، از زندگى آرام و شيرينى بهره‏مند شده‏اند و آنگاه كه حقوق متقابل را ناديده انگاشته‏اند، كانون گرم خانواده به سردى گراييده است; از اين‏رو خداوند زن نمونه و شايسته را فردى مى‏داند كه در برابر حقوق بحق همسرش خود را مسؤول مى‏داند و هرگز آن را پايمال نمى‏كند. اين حقيقت در سوره نساء چنين مورد تاكيد قرار گرفته است: «فالصلحت قنتت‏حفظت للغيب بما حفظ الله و التى تخافون نشوزهن فعظوهن و اهجروهن فى المضاجع و اضربو هن فان اطعنكم فلا تبغوا عليهن سبيلا ...» پس زنان شايسته آنهايند كه از شوهرانشان اطاعت كنند و - عفت‏خويش و حق شوهران خود را - در حال غيبت آنان نگهدارند و زنانى كه از سركشى و نافرمانيشان - در اداى حقوق بحق همسر - بيم داريد - نخست - پندشان دهيد و - اگر مؤثر نيفتاد - بستر خواب را از آنان جدا كنيد و - اگر باز سودمند نشد - آنان را بزنيد پس اگر از شما - در كار حق و اداى حقوق همسرى - فرمان بردند، راهى - بر آنان - براى آزار دادنشان - مجوييد ....
از آيه فوق چنان درمى‏يابيم كه از اوصاف و ويژگيهاى زنان نمونه و شايسته (الصلحت) اداى حقوق بحق و قانونى شوهرانشان و اطاعت از آنان در محدوده قانونى است.
ناگفته نماند كه ضرورت اطاعت زن از شوهر، تنها در محدوده حقوق مسلم و شناخته شده همسران از مسايل مسلم و قطعى در فقه اسلامى است. و همسران بيش از آن حق امر و نهى كردن را ندارند.
زن نمونه كسى است كه بناى روابط زناشويى ميان خود و همسرش را بر حسن ظن قرار دهد.

حفظ اسرار زندگى، از توصيه‏هاى مهم قرآن به زنان و مردان مؤمن است. در كتب تفسيرى و تاريخى آمده است: پيامبر(ص) روزى سخنى به عنوان راز و امانت‏به يكى از همسرانش گفت و از او با تاكيد خواست‏براى هيچ كس - حتى براى ديگر همسرانش - بازگو نكند. ولى او اين راز را براى يكى از همسران رسول خدا نقل كرد.
خداوند متعال اين داستان را در قرآن مجيد با لحنى عتاب‏آميز چنين بيان فرمود: «و اذ اسر النبى الى بعض ازواجه حديثا فلما نبات به و اظهره الله عليه عرف بعضه و اعرض عن بعض فلما نباها به قالت من انباك هذا قال نبانى العليم الخبير. و -ياد كنيد - آنگاه كه‏پيامبر با يكى از زنان خويش سخنى به راز گفت، پس آن زن‏خداوند زن نمونه و شايسته را فردى مى‏داند كه در برابر حقوق بحق همسرش خود را مسؤول مى‏داند و هرگز آن را پايمال نمى‏كند.
- حفصه - آن راز را فاش كرد - به عايشه باز گفت - و خدا او - پيامبر - را بر آن آگاه ساخت، برخى از آن را - به آن زن - شناساند و از برخى چشم پوشيد - به روى وى نياورد - پس چون وى - حفصه - را بدان آگاه كرد، گفت: چه كسى اين - فاش كردن را - را به تو خبر داد؟ گفت: - خداى - داناى آگاه به من خبر داد.
با اندك دقت در آيه فوق درمى‏يابيم، همسران رسول خدا كه رفتارشان بايد الگوى ديگران باشد (اين حقيقت هم در آيات گوناگون از جمله در سوره احزاب، آيه 32 به صراحت‏بيان شده است) حق نداشتند رازى را كه رسول خدا به آنان گفت، فاش سازند.

چشم‏پوشى از خطاهاى همسر و يا بخشيدن برخى از حقوق مسلم در زندگى مشترك، از عوامل موفقيت و خوشبختى همسران است.
خداوند سبحان زنان شايسته را با تشويق و ملاطفت مورد خطاب قرار داده و اين نكته مهم را گوشزد مى‏كند كه شما زنان هر چند مى‏توانيد حقوق خويش - از جمله مهريه - را از همسرانتان تماما بازستانيد ولى اگر راه گذشت را در پيش گيريد و بزرگوارانه از حق خود بگذريد، اين روش شايسته‏تر و نزديكتر به تقواپيشگى است.
اكنون به متن آيه مورد نظر مى‏پردازيم:
«و ان طلقتموهن من قبل ان تمسوهن و قد فرضتم لهن فريضة فنصف ما فرضتم الا ان يعفون او يعفوا الذى بيده عقدة النكاح و ان تعفوا اقرب للتقوى و لا تنسوا الفضل بينكم ان الله بما تعملون بصير. و اگر پيش از آنكه با زنان نزديكى كنيد، آنها را طلاق دهيد و كابينى معين كنيد، نيم آنچه مقرر داشته‏ايد برشماست، مگر آنكه خود آنان [زنان] يا كسى كه اختيار زناشويى به دست اوست، گذشت كند و گذشت‏شما به تقواپيشگى نزديكتر است‏و بزرگوارى را ميان خود فراموش نكنيد، زيرا خدا بدانچه مى‏كنيد بيناست.

پاكدامنى و امانت‏دارى در غياب همسر از عوامل تداوم زندگى مشترك ميان زنان و مردان است. اگر زن و شوهر به دور از چشم هم به خيانت و ناپاكى دست‏بيالايند يا گمان چنين آلودگى از جانب ايشان برود، كانون گرم خانواده به سردى مى‏گرايد و چه بسا متلاشى شدن آن را در پى داشته باشد. بويژه اگر آلودگى از جانب زنان صورت گيرد. از اين‏رو خداوند در توصيف و تمجيد از زنان نمونه و شايسته ايشان را به پاكدامنى و امانت‏دارى در غياب شوهر توصيف كرده و چنين ستوده است: «فالصلحت قئنت‏حفظت للغيب بما حفظ الله ... زنان نيكو و شايسته، فرمانبردارند و به دور از چشم شوهرانشان - عفت و پاكدامنى خويش را - نگهدارنده‏اند.