پياز

پدیدآورمحمدجواد معموری

نشریهدائرة المعارف قرآن

شماره نشریهجلد 6

تاریخ انتشار1388/06/18

منبع مقاله

share 1452 بازدید
دائرة المعارف قرآن كريم، جلد 6، صفحه 551

پياز

پياز، گياهى خوردنى با طعمى تند[1] از تيره سوسنيان با نام علمى (Alliumcepa) و از قديمى‌‌ترين گياهان مصرفى آدمى است. خاستگاه آن احتمالاً جنوب غربى آسيا بوده است؛ ولى اكنون در همه جاى دنيا كشت مى‌‌شود.[2] مصريان باستان پياز را نمادى از نظام كيهان دانسته[3]، به نام آن سوگند ياد مى‌‌كردند.[4] حكماى قديم فوايد بى‌‌شمارى براى آن برشمرده‌‌اند؛ مانند اشتهاآور، تقويت كننده معده و جسم، مرهم زخمها و جراحتهاى شديد، تقويت كننده قوه شهوانى.[5] رواياتى نيز در بيان فوايد آن وارد شده است[6]، با اين حال درباره جواز يا حرمت خوردن پياز و هر آنچه بوى تندى دارد كه موجب آزار ديگران مى‌‌شود، اختلاف نظرهايى نيز ميان دانشمندان اهل‌‌سنت وجود دارد.[7]
معادل عربى پياز، «بَصَل» است كه شباهت بسيارى به معادل عبرى آن دارد.[8] در قرآن اين واژه تنها يك بار به عنوان يكى از خوراكيهاى درخواستى بنى‌‌اسرائيل ياد شده است كه به جاى مَنّ و سَلْوى به خوردن آنها رغبت داشتند:«و اِذ قُلتُم يـموسى لَن نَصبِرَ عَلى طَعام و‌‌احِد فَادعُ لَنا رَبَّكَ يُخرِج لَنا مِمّا تُنبِتُ الاَرضُ مِن بَقلِها وقِثّائِها وفومِها و عَدَسِها وبَصَلِها قالَ اَتَستَبدِلونَ الَّذى هُوَ اَدنى بِالَّذى هُوَ خَيرٌ اِهبِطوا مِصرًا فَاِنَّ لَكُم ما سَاَلتُم ...».(بقره/2،61) اين ماجرا در كتاب مقدس نيز آمده است.[9] در نوشته‌‌هاى ربانى يهود هم بارها به پياز اشاره شده و خوردن آن، نشانه دورى از خوشگذرانى و قناعت به كم معرفى شده است.[10]
بيشتر مفسران اين آيه را متشكل از دو بخش بى‌‌ارتباط به هم دانسته‌‌اند.[11] در بخش نخست به ماجراى درخواست بنى‌‌اسرائيل از روييدنيهاى زمين اشاره شده و بخش دوم از گرفتارى آنها به ذلت و فقر و خشم خداوند به سبب كفر ورزيدن به آيات الهى و كشتن پيامبران خبر داده است:«...‌‌و‌‌ضُرِبَت عَلَيهِمُ الذِّلَّةُ والمَسكَنَةُ وباءو بِغَضَب مِنَ اللّهِ ذلِكَ بِاَنَّهُم كانوا يَكفُرونَ بِـايـتِ اللّهِ ويَقتُلونَ النَّبِيّينَ بِغَيرِ الحَقِّ ذلِكَ بِما عَصَوا وكانوا يَعتَدون».(بقره/2،61) البته گروهى مجازات الهى براى آنها را تنها به اين سبب ندانسته‌‌اند، بلكه از كفران نعمت و سركشى به
دائرة المعارف قرآن كريم، جلد 6، صفحه 552
سبب فراوانى رزق و روزى نيز ياد كرده‌‌اند، زيرا منّ و سَلْوى بدون هيچ مشكلى براى آنها مهيا بوده است.[12]
در بيان اينكه چرا پياز و ديگر خوراكيهاى درخواستى بنى‌‌اسرائيل پست‌‌تر از منّ و سلوى معرفى شده‌‌اند، موارد مختلفى ذكر شده است: 1. منّ و سلوى بر خلاف پياز و عدس و خيار و ... زيانى براى آنها نداشتند. 2. خوشمزه‌‌تر و لذيذتر بودند. 3. نيازى به كاشت و داشت و برداشت نداشتند. 4. شك و شبهه‌‌اى در خلوص و حليت آنها راه نمى‌‌يافت و موهبتى الهى بودند كه شكر آن، اجر اخروى در پى داشت.[13] (‌‌‌‌منّ و سلوى)
در توجيه چنين درخواستى از سوى بنى اسرائيل نيز گفته شده كه ايشان به ياد زندگانى پيشين خود در مصر افتادند كه پياز و ديگر موارد، از مواد مصرفى آنها در آنجا بود. گروهى نيز گفته‌‌اند كه ايشان از اينكه همگى در رفاه باشند و كسى نيازمند كمك ديگرى نباشد، خسته شده بودند و روييدنيهاى زمين را درخواست كرده بودند تا فقيران در كشت و برداشت آنها به مزدورى ثروتمندان درآيند.[14]

منابع

بحارالانوار؛ التبيان فى تفسير القرآن؛ تفسير القرآن العظيم، ابن كثير؛ تفسير كنزالدقايق و بحرالغرائب؛ الجامع لاحكام القرآن، قرطبى؛ الجامع لمفردات الادوية و‌‌الاغذيه؛ كتاب الاغذية والادويه؛ كتاب مقدس؛ لغت‌‌نامه؛ مجمع‌‌البيان فى تفسير القرآن؛ مفردات پزشكى.
Britannica ؛ Judaica.
محمد جواد معمورى



[1]. لغت نامه، ج 4، ص 5125، «پياز».
[2]. Britanica: Onion.
[3]. Britanica: Onion.
[4]. Judaica: Onion.
[5]. رك: الجامع لمفردات الادوية و الاغذيه، ج 1، ص 96؛ مفردات پزشكى، ص 1017 ـ 1018؛ كتاب الاغذية والادويه، ج 3، ص‌‌158 ـ 163.
[6]. بحار الانوار، ج 59، ص 274.
[7]. تفسير قرطبى، ج 1، ص 426.
[8]. Judaica: Onion.
[9]. كتاب مقدس، اعداد 11 : 5.
[10]. Judaica: Onion.
[11]. التبيان، ج 1، ص 276؛ مجمع البيان، ج 1، ص 239؛ تفسير قرطبى، ج 1، ص 430 ـ 431.
[12]. رك: تفسير ابن كثير، ج 3، ص 541؛ كنز الدقائق، ج 1، ص 261.
[13]. تفسير قرطبى، ج 1، ص 428.
[14]. مجمع البيان، ج 1، ص 239؛ تفسير قرطبى، ج 1، ص 422.

مقالات مشابه

بررسی مقاله «کشاورزی و گیاهان در قرآن» دیوید وینز

نام نشریهقرآن و علم

نام نویسندهحسن رضایی هفتادر, مهدی همتیان

گیاهان گوناگون در قرآن کریم

نام نشریهترجمان وحی

نام نویسندهبهرام گرامی

قرآن علوم طبیعی؛ نقش گیاهان در تغذیه و سلامت انسان از دیدگاه قرآن

نام نشریهکوثر

نام نویسندهمحمدعلی لسانی فشارکی, سوسن آل رسول, زهره فریدونی

گیاهان در قرآن

نام نشریهپیام زن

نام نویسندهسرور اسفندیاری

جايگاه درخت در قرآن

نام نشریهگلستان قرآن

نام نویسندهمحتشم مؤمنی

برگ

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهمحمدجواد معموری

انگور

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهبخش معارف و مفاهیم

اَنجير

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهعبدالصمد مجدی