معجزه باید به گونه‏ای انجام گیرد تا کارشناسان همان دوره به خوبی تشخیص‏دهند که آن چه ارائه شده به درستی نشانه ما ورای جهان طبیعت و بیرون از توان‏بشریت است و هیچ گونه ظاهر سازی و رویه کاری در کار نیست (1) و این واقعیت‏بایدبرای همیشه محفوظ بماند.لذا انبیا کارهایی انجام دادند که از توان ماهرترین‏کارشناسان آن دوره بیرون بوده تا این که به خوبی این تشخیص صورت گیرد و برای‏همیشه این برتری و تفوق روشن باشد.
از همین رو معجزه اسلام قرآن است که با شیواترین سبک و رساترین بیان و استوارترین محتوا بر عرب آن زمان عرضه شد،در حالی که یگانه مهارت عرب آن‏دوره در زبان و بیان آنان بوده و به خوبی تشخیص دادند که این سخن نمی‏تواندساخته بشر باشد که این گونه آنان را از هم آوردی ناتوان سازد.البته این بلندای شیوه‏قرآنی-چه از لحاظ نظم و چه از لحاظ محتوا-هم چنان پا بر جا است.
ولید بن مغیره مخزومی که سخن‏وری نیرومند و از سران بلند پایه و سرشناس‏عرب به شمار می‏رفت درباره قرآن چنین می‏گوید: «یا عجبا لما یقول ابن ابی کبشة (2) ،فو الله ما هو بشعر و لا بسحر و لا بهذی جنون و ان قوله لمن کلام الله...،آن چه فرزندابن ابی کبشه می‏سراید،به خدا سوگند!نه شعر است و نه سحر و نه گزاف گویی بی‏خردان،بی‏گمان گفته او سخن خداست...».
هم او-موقعی که از کنار پیامبر می‏گذشت و آیاتی چند از سوره مؤمن را که درنماز تلاوت می‏فرمود شنید-گفت:«و الله لقد سمعت من محمد آنفا کلاما ما هو من‏کلام الانس و لا من کلام الجن،و الله ان له لحلاوة،و ان علیه لطلاوة،و ان اعلاه‏لمثمر،و ان اسفله لمغدق.و انه یعلو و ما یعلی،به خدا سوگند!چندی پیش ازمحمد صلی الله علیه و آله سخنی شنیدم که نه به سخن آدمیان می‏مانست و نه به سخن پریان.به‏خدا سوگند!سخن او شیرینی ویژه‏ای و رویه زیبایی دارد.هم چون درختی برومند وسر بر افراشته، که بلندای آن پر ثمر و اثر بخش و پایه آن استوار است و ریشه‏مستحکم و گسترده دارد.همانا بر دیگر سخنان برتری خواهد یافت و سخنی دیگربر آن برتر نخواهد گردید» (3).
طفیل بن عمرو دوسی که مردی شاعر پیشه و با اندیشه و از اشراف قریش‏به شمار می‏رفت،عازم خانه خدا گردید.کسانی از قریش به گرد او آمدند تا او را از حضور و شنیدن سخن پیامبر باز دارند،گوید:«محمد صلی الله علیه و آله را در مسجد یافتم و سخن‏او را شنیدم،خوش آیندم آمد.به دنبال او روانه شدم و با خود گفتم:وای بر تو،گوش‏فرا ده،اگر سخن راست گوید بپذیر و اگر نادرست‏بود ناشنیده بگیر.در خانه به‏خدمت او شتافتم و عرضه داشتم:آن چه داری بر من عرضه کن.او اسلام را بر من‏عرضه کرد و آیاتی چند از قرآن بر من تلاوت نمود،به خدا سوگند!چنین سخنی‏شیوا و جالب نشنیده بودم و مطالبی ارجمندتر از آن نیافته بودم.از این‏رو اسلام‏آوردم و شهادت به حق را از دل و جان بر زبان جاری ساختم‏».آن گاه به سوی قوم‏خود شتافت و سر گذشت‏خود را بر ایشان بازگو کرد و همگی اسلام را پذیرفتند و اویکی از داعیان بلند آوازه اسلام شناخته شد (4).
نضر بن حارث بن کلده از سران قریش و تیزهوشان عرب شناخته می‏شد که باپیامبر اسلام صلی الله علیه و آله دشمنی آشکار داشت.لذا شهادت مانند او درباره عظمت قرآن ونیرومندی آن در پیش رفت دعوت،قابل توجه است.«و الفضل ما شهدت به‏الاعداء، بزرگی همان بس که دشمنان بر آن گواه شوند».
او از در چاره اندیشی درباره پیامبر صلی الله علیه و آله با سران قریش چنین گوید:«به خداسوگند!پیش آمدی برایتان رخ داده که تا کنون چاره‏ای برای آن نیاندیشیده‏اید.
محمد در میان شما جوانی بود آراسته،مورد پسند همگان،در سخن راست‏گوترین‏و در امانت داری بزرگ وارترین شما بود.تا هنگامی که موی‏های سفید در دو طرف‏گونه‏اش هویدا گشت و آورد آن چه را که آورد،آن گاه گفتید:ساحر است.نه به خداسوگند! هرگز به ساحری نمی‏ماند.گفتید:کاهن است.نه به خدا سوگند!هرگز سخن‏او به سخن کاهنان نمی‏خورد.گفتید:شاعر است:نه به خدا سوگند!هرگز سخن اوبر اوزان شعری استوار نیست.گفتید:دیوانه است.نه به خدا سوگند!هرگز رفتار اوبه دیوانگان نمی‏ماند. پس خود دانید و درست‏بیاندیشید،که رخ داد بزرگی پیش‏آمد کرده که نباید آن را ساده گرفت‏» (5).
ابو الولید عتبة بن ربیعه،که بزرگ قریش محسوب می‏شد،روزی با سران قریش در مسجد الحرام نشسته بود.پیامبر اسلام نیز در گوشه دیگر مسجد نشسته بود.عتبه‏رو به اشراف قریش کرده و گفت:«آیا روا می‏دارید که اکنون محمد صلی الله علیه و آله را تنها یافته بااو سخن گویم،باشد تا او را قانع سازم،او را تطمیع نموده از دعوت خویش دست‏بردارد؟»البته این موقعی بود که امثال‏«حمزة بن عبد المطلب‏»و جمعیت انبوهی به‏پیامبر اسلام گرویده بودند و روز به روز رو به افزونی بودند!همگی به او گفتند:«اگرمی‏توانی با او سخن گو و به هر گونه‏ای می‏توانی او را قانع ساز».
عتبه نزد پیامبر آمده گفت:«ای فرزند برادر!-عرب را چنین عادت بود که افرادهر قبیله به افراد قبیله دیگر«یا ابن اخی‏»ای فرزند برادر خطاب می‏کردند-تو دارای‏شرف خانوادگی هستی،ولی چیزی را مدعی هستی که موجب برخورد و تفرقه‏میان قوم خود گردیده است.اکنون گوش فرا ده تا مطلبی را بر تو عرضه دارم!»پیامبرفرمود:«بگو،گوش فرا می‏دهم‏».عتبه گفت:«ای فرزند برادر! اگر هدف تو اندوختن‏ثروت است،آن اندازه اموال برای تو فراهم می‏سازیم تا ثروت مندترین مردم قریش‏گردی.اگر تشنه مقامی،تو را رئیس خود می‏گردانیم.و اگر خواسته باشی تو رافرمان روای خود می‏سازیم‏».سپس گفت:«آن که بر تو ظاهر می‏گردد و چیزهایی باتو زمزمه می‏کند،خللی است که بر اعصاب تو اثر گذارده،حاضریم تو را با خرج‏خود کاملا مداوا کنیم و از بذل مال در این زمینه دریغ نورزیم...»عتبه می‏گفت وپیامبر کاملا ساکت،به تمام گفته‏هایش گوش فرا داد.آن گاه پیامبر صلی الله علیه و آله به او گفت: «آیااز گفتن مطالب خود پایان یافتی؟»گفت:«آری‏».فرمود:«پس اکنون به سخن من‏گوش فرا ده‏»عتبه گفت:«با جان و دل آماده‏ام‏»پیامبر صلی الله علیه و آله در این هنگام لب به‏تلاوت قرآن گشود و از ابتدای سوره فصلت‏شروع به خواندن نمود: بسم الله‏الرحمان الرحیم...کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون.بشیرا و نذیرا... (6) و هم چنان‏ادامه داد و عتبه با تمام وجود گوش فرا می‏داد،دست‏ها را به عقب سر بر زمین تکیه‏داده،مجذوب تلاوت پیامبر گردیده بود،تا موقعی که به آیه سجده رسید وپیامبر صلی الله علیه و آله سجده نمود.سپس گفت:«ای ابو الولید!شنیدی آن چه را که بر تو تلاوت‏کردم،اکنون این تو و اندیشه خود تا چگونه قضاوت نمایی!»در این هنگام عتبه از حالت جذبه روحی که به او دست داده بود،بیرون آمد و بدون آن که چیزی بگوید به‏سوی دوستانش روانه گشت.او را دگرگون دیدند و میان خود گفتند:عتبه با آن‏حالتی که رفت‏با حالتی دیگر می‏آید.موقعی که نزد آنان نشست گفتند:«چه خبرآورده‏ای؟»گفت:«آن چه آورده‏ام آن است که سخنی شنیدم،به خدا سوگند!هرگزچنین سخنی شیوا نشنیده بودم،به خدا سوگند!نه شعر است و نه سحر و نه‏کهانت،آن گونه که شما می‏پندارید.ای گروه قریش!از من بپذیرید و به من واگذارکنید.این مرد را به حال خود رها سازید و با او کاری نداشته باشید.به خدا سوگند!
سخنی که من از وی شنیدم پی آمد کلانی به دنبال دارد.اگر عرب با دست‏دیگران[جز قریش]کار او را ساختند از دست او آسوده شده‏اید و اگر بر عرب پیروزآید-که آینده چنین می‏نماید-پس پیروزی او پیروزی شماست و فرمان روایی اوفرمان روایی شما و عزت و آبروی او عزت و آبروی شماست.آن گاه شما به وسیله اوخوش بخت‏ترین مردم جهان خواهید گردید».بدو گفتند:«ای ابو الولید! محمد صلی الله علیه و آله‏تو را با بیان خود سحر کرده است.»گفت:«آن چه به شما گفتم نظر من است،اکنون‏هر گونه خواهید رفتار کنید» (7).
ابوذر غفاری،جندب بن جناده،برادری داشت‏به نام‏«انیس‏»که شاعری توانا وهم آورد طلب بود و در مسابقات شعری شرکت می‏نمود و بر اقران(هم آوردان)
خود هم واره برتری داشت.ابوذر گوید:«نیرومندتر از برادرم انیس شاعری را نیافتم،با دوازده شاعر نامی در دوران جاهلیت مسابقه داد و بر همه برتری یافت.او عازم‏مکه بود،به او گفتم:تو از سخن و سخن‏وری سر رشته داری،باشد از پیامبری که درآن جا به دعوت بر خواسته خبری برایم بیاوری.مدتی طولانی گذشت و از سفر آمدبه او گفتم:چه کردی؟گفت:مردی را در مکه دیدم که بر شیوه تو بود-ابوذر بیش ازسه سال بود که خدا را عبادت می‏کرد و از بتان بیزاری می‏جست-و بر این گمان بودکه خداوند او را به پیامبری فرستاده است.ابوذر گوید:به او گفتم:مردم چه‏می‏گویند؟گفت:می‏گویند شاعر یا کاهن یا ساحر است.ولی من سخنان ناهنجارکاهنان را شنیده‏ام و اوزان شعری را خوب یاد دارم،هرگز بدان نمی‏ماند،به خدا سوگند!او راست می‏گوید و مردم درباره او دروغ می‏گویند» (8).
از این گواهی‏ها از بزرگان و سخن دانان عرب درباره قرآن فراوان است که تاریخ‏آن را ضبط کرده و در بستر تاریخ این گواهی‏ها زنده بوده و برای همیشه جاویدان‏خواهد ماند (9).