امام علي(ع) فرمودند: «شب قدر در هر سالي هست ، در اين شب امور همه سال (و تقديرها و سرنوشت ها) فروفرستاده مي شود، پس از درگذشت پيامبرص نيز اين شب صاحباني دارد.»
شب قدر، بزرگترين ، شريف ترين ، پرارج ترين و پررمز و رازترين شبها در گردونه زمان است كه قلم ها در وصفش مي شكنند و زبان ها در توصيفش قاصر و عقل و تدبيرها در فهم آن مبهوت و متحير مي مانند.
شبي كه به فرموده امام صادق قلب رمضان به شمار مي آيد. بهترين شب سال ، شب قدر است كه خداوند در قرآن كريم آن را شبي پربركت دانسته و ارزش آن را برتر از هزار ماه بيان مي كند.
آيا براستي بركتي بالاتر از اين هست كه يك شب هم تراز هزار ماه يعني 30 هزار شب يا 83 سال و 4 ماه قرار گيرد؟
چرا اين شب «شب قدر» ناميده شده است؟ چه اسراري در آن نهفته و چه وقايع و حوادثي در آن رخ داده و مي دهد؟
مفسران قرآن كريم با استفاده از قرآن و احاديث پيشوايان معصوم دين درباره نامگذاري اين شب به «شب قدر» مطالب و دلايل زيادي آورده اند.
شب قدر يعني شب بزرگ و باعظمت ، زيرا در قرآن كريم «قدر» به معناي منزلت و بزرگي خدا آمده است. (حج /74)
همه مقدرات بندگان نيز در طول سال در اين شب رقم مي خورد. (دخان /4)
همچنان كه امام رضاع فرمودند: «خداوند در شب قدر آنچه را از اين سال تا سال بعد پيش خواهد آمد مقدر مي فرمايد از زندگي يا مرگ ، از خوب يا بد يا روزي ، پس آنچه خداوند در اين شب مقرر فرمود، وقوع آن حتمي خواهد بود.»
البته اين امر هيچ گونه تضادي با آزادي اراده انسان و مساله اختيار ندارد زيرا تقدير الهي به وسيله فرشتگان طبق شايستگي ها و لياقت هاي افراد و ميزان ايمان و تقوا و پاكي نيت و اعمال آنهاست.
بدون شك مفاهيمي چون وعده و وعيد، انذار و بشارت ، كيفر و پاداش در قرآن و روايات بدون اراده و اختيار انسان بي معنا خواهد بود.
حضور انسان در محافل شب قدر، عبادت و دعا و... جلوه هايي از حضور اراده و اختيار انسان است. بزرگترين اشتباه درباره حقيقت مشيت الهي اين است كه گروهي خود را صاحب همه چيز مي دانند و تصور مي كنند خداوند به صورت مطلق همه كارها را به بندگان خود واگذار كرده است ؛ پس نه ثواب و عقاب در كار است و نه مسووليت و اخلاق.
گروهي ديگر نيز فكر مي كنند انسان موجودي مجبور است كه هيچ اختيار و آزادي ندارد و همه چيز توسط قضا و قدر تعيين مي شود.
در حالي كه حقيقت امري ميان اين دو نظر است يعني نه جبر قضا و قدر و نه واگذاري مطلق به بندگان، چرا كه بعضي از كارها را ما به خواست و اراده خودمان انجام مي دهيم مثل خوردن ، آشاميدن ، رفتن ، آمدن و... و در بعضي ديگر از كارها همچون به دنيا آمدن ، از دنيا رفتن و... اراده و خواست ما مطرح نيست.
در شب قدر فرشتگان بسياري به زمين مي آيند به طوري كه زمين بر آنها تنگ مي شود، لذا آن را «شب قدر» ناميده اند زيرا يكي از معاني «قدر» به معناي ضيق و تنگ است (اطلاق /7) و در اين شب قرآن با تمام قدر و منزلتش به وسيله فرشته صاحب قدر بر پيامبرص نازل شد.

شب قدر در طول سال بيش از يك شب نيست و آن شب نيز در ماه مبارك رمضان واقع شده است. اين مساله ، مورد قبول همه مسلمانان است كه هيچ گونه شك و ترديدي در آن وجود ندارد؛ زيرا از سويي خداوند در قرآن مي فرمايد: «ماه رمضان ماهي است كه قرآن در آن نازل شده است» (بقره /185)
و از سوي ديگر در آيه اول سوره قدر مي خوانيم «ما آن (قرآن) را در شب قدر فروفرستاديم.» از همراه كردن اين دو آيه مباركه به يكديگر چنين نتيجه گيري مي شود كه شب قدر خارج از ماه مبارك رمضان نيست و حتما در اين ماه قرار دارد.
بنابر روايات اسلامي خداوند اجابت را در ميان دعاها پنهان كرده است تا مومنان به همه دعاها روي آورند. همان گونه كه وقت مرگ را پنهان كرده است تا مردم در همه حال پذيراي آن باشند.
وقت قيامت و ظهور امام زمان عج را نيز مخفي كرده تا اهل معصيت آنها را دستاويزي براي نيل به مقاصد شوم خود قرار ندهند و در مقابل مومنان در همه حال مراقبت بيشتري از خود نشان دهند. بر همين مبنا شب قدر مخفي است و زمان دقيق آن مشخص نيست.
امام علي ع دليل مخفي بودن شب قدر را در اين مي داند كه مومنان شبهاي بيشتري را قدر بدانند و به آرزوي درك فضيلت آن به كارهاي نيك و عبادت بيشتري پرداخته و از معاصي و زشتي ها دوري گزينند و در پرستش خداوند تلاش بيشتري نمايند.
از سوي ديگر شب قدر بايستي مخفي باشد زيرا اگر شب خاصي معين مي شد، برخي افراد بر اثر توفيق شب زنده داري و احيائ آن به عجب و غرور مبتلا مي شدند اما هنگامي كه زمان آن معين نباشد، بر اثر مواظبت بيشتر، ملكات فاضله در نفس شان راسخ تر مي شود و در نتيجه از بركات و فيوضات بيشتري در اين شبها بهره مند مي شوند.
اگر اين شب معلوم بود، حرمت و عظمت درخور شان را نداشت ، زيرا مردم همواره براي هر چه كه از ديد آنها مخفي است ، احترام بيشتري قائلند.

بي ترديد شب قدر از شبهاي باعظمت و بااهميت سال است و دليل فضيلت اين شب بر ساير شبها به اعتبار اموري است كه در اين شب محقق مي شود.
شب آمرزش گناهان : پيامبر خداص در تفسير سوره «قدر» فرمودند: «هر كس شب قدر را احيا بدارد و مومن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامي گناهانش آمرزيده مي شود.»
قلب رمضان : امام صادق فرمودند: «از كتاب خدا استفاده مي شود كه شماره ماههاي سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان ليله القدر است.»
بهتر از هزار ماه: در فرهنگ غني اسلام ، همه چيز را با معيارهاي الهي مي سنجند و بر همين اساس قرآن در مورد شب مي فرمايد: «ليله القدر خير من الف شر» در دعاي 44صحيفه سجاديه نيز مي خوانيم: «(عبادت و بندگي در) شبي از شبهاي آن را بر (عبادت در) شبهاي هزارماه قرار داد (چون خيرات و بركات و سودهاي ديني و دنيوي در آن است ) و آن را شب قدر ناميد.»
نزول قرآن در اين شب: طبق روايات موجود، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده است. اين نزول دفعي و يكباره قرآن است اما نزول تدريجي و تفصيلي قرآن طي بيست و سه سال دوران نبوت پيامبر گرامي به صورت الفاظ نازل شده است.
از ديگر فضايل اين شب نامگذاري يكي از سوره هاي قرآن به نام «قدر» است و اين خود گوياي فضيلت و اهميت اين شب است. اين شب ، شب مباركي است زيرا خدا مي فرمايد: و قرآن كه بهترين خيرات و بركات است در اين شب مبارك نازل شده است. (دخان /3)
نزول ملائكه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. چنان كه امام باقر نيز فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبيل نماز و زكات و انواع كارهاي خوب بهتر است از عمل در هزار ماهي كه در آن شب قدر نباشد.» شب قدر سراسر خير و سلامت است و از هر امر ناپسندي به دور است و اين خود نيز نشان شرافت آن بر هزار ماه است.

بنا بر روايات و ظاهر آيات سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خداص نيست و فرشتگان در شب قدر مقدرات يك سال را نزد «ولي مطلق زمان » مي آورند و بر او عرضه مي كنند. اين واقعيت از روز نخستين خلقت بوده است و تا قيامت هم ادامه دارد.
از سويي نيز بنابر روايات زمين از نخستين روز خلقت تا آخر فناي دنيا بي حجت نخواهد بود چنان كه امام علي فرمودند: «شب قدر در هر سالي هست ، در اين شب امور همه سال (و تقديرها و سرنوشت ها) فروفرستاده مي شود، پس از درگذشت پيامبرص نيز اين شب صاحباني دارد.»
حجت خدا در زمين در زمان حاضر وجود مقدس و مبارك حضرت مهدي است و اوست كه حجت خدا و وصي اوصيا و خليفه رسول خدا و معصوم از هر گناه و پليدي است و لذا صاحب شب قدر است.