حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سیدجعفر صادقی فدکی، پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در گفت‌‍وگویی در تفسیر آیه ۲۳ سوره شوری در جزء ۲۵ قرآن کریم اظهار کرد: خداوند در این آیه می‌فرمایند: «ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ؛ این (بهشت ابد) همان است که خدا به بندگانی که ایمان آورده و نیکوکار شدند بشارت آن را داده است. بگو: من از شما اجر رسالت جز این نخواهم که مودت و محبت مرا در حق خویشاوندان منظور دارید (و دوستدار آل محمّد باشید که این اجر هم به نفع امت و برای هدایت یافتن آن‌هاست) و هر که کاری نیکو انجام دهد ما نیز در آن مورد بر نیکویی‌اش بیفزاییم که خدا بسیار آمرزنده گناهان و پذیرنده شکر بندگان است».

وی افزود: در این آیه خداوند متعال سه پیام کلی را خطاب به مؤمنان به گونه ویژه و به همه انسان‌ها به‌طور عام ابلاغ کرده است؛ پیام نخست، بشارت بهشت و برخورداری از نعمت‌های جاویدان آن به بندگان مؤمن است. اسم اشاره «ذَلِكَ» به نعمت‌هایی که قرآن در آیه قبل ذکر کرده اشاره دارد که آن نعمت‌ها عبارت بود از ورود به باغ‌های بهشتی و برخورداری از آنچه شخص در آنجا تمایل داشته باشد که اعطای چنین نعمتی، بخشایشی بزرگ از سوی خداوند به مؤمنان است.

صادقی فدکی ادامه داد: در همین راستا در سوره شوری آیه ۴۲ نیز آمده است: «تنها راه مؤاخذه بر آن‌هایی است که به مردم ظلم کنند و در زمین به ناحق شرارت انگیزند، بر آن‌ها (در دنیا انتقام و در آخرت) عذاب دردناک است»؛ لیکن برخورداری از این نعمت بزرگ و فضل کبیر الهی، چنانکه در آیه پیشین ذکرشده و به جهت اهمیت در این آیه نیز تکرار شده است تنها نصیب کسانی می‌شود که دو شرط را در وجود خود محقق کرده و در زندگی خود آن‌ها را عملی کنند.

وی در بیان دو شرط اشاره‌شده در بالا عنوان کرد: شرط اول آن است که اهل ایمان باشند و مراد از ایمان آن است که افراد به رسولان الهی و همه آنچه از جانب خداوند نازل‌شده است اقرار و اعتقاد داشته باشند و شرط دوم آن است که افزون بر ایمان، اهل عمل صالح باشند و عمل صالح در آیه هرگونه عمل خیر و نیک را شامل می‌شود.

پژوهشگر قرآنی اضافه کرد: بنابراین بر اساس پیام این آیه و آیات فراوان دیگر برخورداری از نعمت‌های عظیم یاد شده تنها اختصاص به کسانی دارد که هم اهل ایمان و هم اهل عمل صالح باشند، از این رو ایمان بدون عمل صالح یا عمل بدون ایمان و اعتقاد هیچ سودی به حال انسان نخواهد داشت.

وی در خصوص پیام دوم این آیه اظهار کرد: وجوب مودت و محبت ذوی القربای پیامبر اسلام(ص) است که مزد رسالت آن حضرت قرار داده‌شده پیام دوم این آیه است؛ در شأن نزول این آیه آمده است که پس از ورود پیامبر اسلام به مدینه گروهی از مسلمانان به خدمت آن حضرت رسیدند و عرضه داشتند که شما برای ما زحمات زیادی کشیده‌اید. ما در مقابل چه مزدی به شما بدهیم که در پاسخ آیه فوق نازل شد و مزد رسالت آن حضرت را دوستی ذوی‌القربای آن حضرت دانست.

صادقی فدکی در ادامه گفت: طبق نظر همه مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهل سنت مراد از ذوی‌القربای رسول خدا(ص)، حضرت علی(ع) و فاطمه(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هستند؛ از جمله در روایتی که مفسران اهل سنت نقل کرده‌اند آمده است که پس از نزول این آیه عده‌ای از مسلمانان از آن حضرت سؤال کردند که ذوی القربای شما که دوستی آنان بر ما واجب شده چه کسانی هستند؟ آن حضرت فرمود: علی و فاطمه و حسن و حسین و این جواب را سه بار تکرار فرمودند. بر اساس این آیه، مودت و دوستی اهل‌بیت پیامبر(ع) بر همه مسلمانان اعم از شیعه و اهل سنت واجب است.

پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآنی در رابطه با پیام سوم آیه ابراز کرد: پیام سوم این آیه اضافه کردن حسنات و ثواب کارهای نیک، به نامه عمل انسان‌ها در صورت انجام اعمال خیر از سوی آنان و اعلان بخشندگی و شکرگزاری خداوند در برابر اعمال بندگان مؤمن است.

وی افزود: در این که مراد از «حسنه» در آیه چیست چند قول است. در برخی روایات، حسنه به محبت اهل‌بیت (ع) تفسیر شده «والاقتراف الحسنه مودتنا اهل البیت» و در روایتی دیگر مراد از حسنه تسلیم در برابر اهل بیت و تصدیق این خاندان و اجتناب از تکذیب آنان شمرده‌شده است «الاقتراف التسليم لنا والصدق علينا وألا يكذب علينا».

صادقی فدکی یادآور شد: ولی این روایات برخی مصادیق و یا مصداق کامل عمل نیک را بیان کرده‌اند و حسنه طبق نظر مفسران و روایات دیگر هرگونه عمل خیر و نیک را شامل می‌شود؛ بنابراین و بر اساس این آیه، اگر بندگان مؤمن اعمال خیری انجام دهند خداوند افزون بر برطرف کردن نقصان اعمال یادشده و کامل کردن آن‌ها و دادن پاداش این اعمال، از فضل و رحمت خودش بر ثواب این اعمال خواهد افزود، چنان‌که در آیه ۱۷۳ سوره نساء و آیات متعدد دیگر نیز به این مطلب اشاره‌شده است.