اكنون در جامعه مباحث زنان يكي از دغدغههاي فكري در محافل علمي و فرهنگي به شمار ميآيد و مباحث آن بهعنوان يك حوزه ميانرشتهاي، از حقوق و جامعهشناسي گرفته تا معرفتشناسي و فلسفه را در پرتو تاثير خود گرفته و حتي گرايشهاي بعضا متضادي را دامن زده است. بنابراين هرگونه طرح و تئوري در حوزه زنان، همچون ساير مباحث اجتماعي بايد بر دو عنصر حجيت و كارآمدي بهطور همزمان تكيه كند؛ از يك سو، به منابع و مباني ديني مستند باشد و از سوي ديگر به كاركرد آن نظر نمايد.
قرآن كريم - سوره حجرات، آيه 13:اي مردم ما شما را از يك نر و ماده آفريديم و تيره تيره و قبيله قبيلهتان گردانديم تا يكديگر را بشناسيد؛ همانا گراميترين شما نزد خدا پرهيزكارترين شماست.
شك نيست كه موضوع زن يكي از مولفههاي اصلي و اساسي از منظر دين اسلام است، همچنان كه در بيش از 60 آيه از كلاما... مجيد به آن اشاره شده است.
حال اگر از <منظر تمدنسازي> به فرهنگ و معارف اسلامي بنگريم، مسائل زنان را نهتنها بايد بهعنوان مجموعهاي كه داراي زيربخشهاي متنوع ديگر است، مورد مطالعه قراردهيم، بلكه اين حوزه را جزئي از يك مجموعه كلانتر اجتماعي و تاريخي كه در تعامل با ساير مجموعههاي مشابه است، در نظر بگيريم. با اين وصف، مسائل زنان بهعنوان يك <سيستم> يا <نظام> خودنمايي خواهد كرد كه در مقايسه با نظام عام اجتماعي خود يك <خرده سيستم> است و اين خردهسيستم نيز بهنوبه خود، خردهسيستمهاي ديگري را در درون خود سامان داده است.
اگر خداوند - به خاطر آفرينش انسان - به خود تبريك ميگويد و آن را در تاريخ فرهنگ ديانت، براي هميشه به ثبت ميرساند كه <فتباركا... احسن الخالقين( >سوره مومنون / آيه 14)
هرچند سياق آيه در زمينه آفرينش تدريجي و متقابل انسان است، اما تبريك و مباهات الهي نسبت به آفرينش خود عام و فراگير است و زن و مرد جوشيده از چشمه فياض لطف و رحمت او هستند و جز به خير و خوبي آفريده نشدهاند.
سوره سجده / آيه 7: الذي احسن كل شيء خلقه (آنكه نيكو گردانيد، هرچه را كه آفريد)
سوره تين / آيه 4: لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم (هر آينه انسان را در بهترين ساختار آفريديم)
در اين آيات كه سخن از بهترين آفرينش به ميان آمده، موضوع سخن انسان است، نه آدم و نه جنس مذكر.
فشرده سخن اينكه خداوند، بهعنوان آفريننده و پديدآورنده دانا، حكيم و توانا، اساسا به حكم عقل نميتواند پست و حقير بيافريند، بلكه در مرحله آفرينش قويم و استوار، محكم و بهينه ميآفريند و اگر در مواردي سخن از ضعف آنان به ميان ميآورد، در مقام كاستن از انتظارها و تكاليف آنهاست و نه درصدد تحقير و كوچكشمردن آنان!
سوره نسا / آيه 28: خداوند ميخواهد كه بر شما آسان گيرد و انسان ناتوان آفريده شده است.
با اين نگاه، زن همانند مرد، نزد خداوند موجودي بايسته، كامل و آفريدهاي بهينه و محبوب است.
از نظر قرآن، زن همانند مرد، به تناسب هويت خاكي به ملكوتي خود، از غرايز و گرايشهايي برخوردار است كه ميتواند بستر اوجگيري او تا فراسوي جهان خاكي يا سقوط او به اسفل سافلين باشد (سوره تين / 42.)
زنان ميتوانند در مسير تزكيه و تعاليجويي پا به پاي مردان حركت كرده و به قله عصمت، مقتدايي، اسوهشدن و الهامگيري قدم گذارند. قرآن با تكيه بر نمونههاي عيني و پيشداوريهاي كلي در رابطه با امكان دستيابي زنان به والاترين مرتبه تكامل در پي اين است كه همه زنان را تشويق به تعاليخواهي كند.
مانند وحي به مادر موسي (سوره طه / آيه 39-38)، گفتوگوي فرشتگان با مريم و برگزيدهشدن مريم توسط خدا و برتريبخشيدن او بر زنان جهان (سوره آل عمران / آيه 42) و پاكي خانواده عصمت و طهارت پيامبر (سوره احزاب / آيه 33)
قرآن؛ افزون بر يادكردن نمونههاي عيني بهطور كلي درباره شانس و امكان همسان زنان با مردان در كسب فضايل و ارزشها ميگويد: <مردان و زنان مسلمان، مردان و زنان با ايمان، مردان و زنان عبادتپيشه، مردان و زنان راستگو، مردان و زنان شكيبا، مردان و زنان فروتن، مردان و زنان صدقهدهنده، مردان و زنان روزهدار، مردان و زنان پاكدامن و مردان و زناني كه خدا را فراوان ياد ميكنند، خداوند براي آنان آمرزش و پاداشي بزرگ فراهم ساخته است. (سوره احزاب / آيه 35)
دستيابي به مقام و عصمت و ساير ارزشهاي مورد اشاره در آيه بالايي ارتباط تنگاتنگ با پيروي از خود و داوريهاي آن در صحنههاي گوناگون زندگي و مبارزه جدي با سلطه جهل، وهم، خيال و تعصبهاي كور دارد. به عبارت ديگر، موفقيتهاي ارزشي ثمره عقل بيپيرايه است كه در قرآن از آن به نام <لب> و <الباب> تعبير شده است، پيرايش عقل و پيوستن به جمع اولوالالباب هم در توان زنان است و هم مردان.
تحرك و تلاش زنان در حضور و معرض ديد مردان با رعايت عفت و حجاب در آياتي مانند سوره نور آيه 31، سوره قصص، آيات 25-23 مشهور است.
در داستان گلهچراني دختران حضرت شعيب(ع:) رفتن به بيابان، حضور همزمان با حضور مردان گلهچران در كنار آب و سخن گفتن با موسي(ع)، بهعنوان نمود فعاليت زنان در بيرون از محيط خانه مشروع و روا تلقي شده و با اين همه، پرهيز دختران شعيب از اختلاط با مردان و نيز شرم آنان هنگام آمدن نزد موسي(ع) نيز مطرح شده است كه حكايت از رعايت عفت و حجاب دارد.
● منبع: روزنامه - اعتماد ملی